Noticia

18 Mar

LA SITUACIÓN SOCIAL DE LOS INMIGRANTES ACOMPAÑADOS POR CÁRITAS[:gl]A SITUACIÓN SOCIAL DOS INMIGRANTES ACOMPAÑADOS POR CÁRITAS

>>Descargar informe completo

Durante los últimos años, el Observatorio de la Realidad Social de Cáritas viene realizando, junto a los informes globales sobre el impacto social de la crisis económica, análisis específicos sobre la situación de determinados grupos o colectivos. En el 2009 se realizó un estudio sobre las Personas Sin Hogar, y este año, desde el Equipo de Estudios y de Migraciones de los Servicios Generales (SSGG), se emite un informe específico sobre “La situación social de los inmigrantes acompañados por Cáritas”.

Este informe NO es un estudio sobre la situación de los inmigrantes en España. Con este trabajo, basado en informantes clave -nuestros agentes- pretendemos mostrar algunos elementos sobre las circunstancias sociales, económicas y políticas por las que atraviesan los inmigrantes que Cáritas acompaña desde sus servicios. Es un trabajo construido gracias a la información recibida de una muestra muy representativa de las Cáritas Diocesanas (CCDD) que conforman la Confederación de Cáritas Española1.

El documento se ha redactado fundamentalmente gracias a la información recabada de los cuestionarios de las CCDD. Se ha enriquecido junto a otras informaciones (revisión de fuente secundarias, investigaciones y publicaciones sobre la materia) que los complementan. El estudio ha querido ser muy cuidadoso en el actual contexto socioeconómico para evitar que se realizasen lecturas inadecuadas y asociaciones que no respondan a la realidad. Consideramos que se presenta en un momento muy oportuno por cinco motivos:

Ley Orgánica de Extranjería (LOEX): La LOEX que entró en vigor hace poco más de un año ha tenido consecuencias prácticas sobre la vida de los emigrantes, sobre nuestra intervención, y sobre la propia construcción social. La falta de desarrollo reglamentario2 también ha supuesto una mayor incertidumbre sobre figuras tan relevantes en la vida de los emigrantes como es el arraigo o las condiciones de los centros de internamiento.

Contexto Socioeconómico: El contexto económico y social de ajuste frente a la crisis ha convertido la inmigración en un asunto de discrepancia y conflicto.

Discurso público político: Se ha producido una clara regresión del discurso público en el ámbito político en los distintos niveles (nacional, autonómico y local).

Presupuestos: Durante los últimos años se viene produciendo un recorte económico apreciable en las partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico y local).

Clima Social: Una visión social cada vez más negativa sobre la realidad de la inmigración.

Se trata de un amplio documento  formado por una presentación , cuatro capítulos  y propuestas Los aspectos principales sobre los que gira el documento se  contemplan en el siguiente resumen:

ASPECTOS GENERALES

1. Una fotografía de la realidad del acompañamiento en Cáritas. Este informe NO es una radiografía sobre la situación de los inmigrantes en España. Se trata de un estudio basado en informantes cualificados –los agentes de la Confederación Cáritas– que trabajan con inmigrantes, con el que se pretende mostrar algunos elementos fundamentales de las circunstancias sociales, económicas y políticas por las que atraviesan los inmigrantes que Cáritas acompaña a través de sus servicios y programas.

Es un informe elaborado en base a la información recibida de 54 Cáritas Diocesanas (CCDD) de todo el país, que representan un 80% de la Confederación de Cáritas Española.

2. Información documentada y complementada. El documento se ha redactado

fundamentalmente gracias a la información recabada de los cuestionarios de las CCDD. Los resultados obtenidos han sido interpretados junto a otras informaciones (revisión de fuentes secundarias, investigaciones y publicaciones sobre la materia) que los complementan.

3. Momento adecuado. Consideramos muy oportuno este informe por cinco motivos:

Ley Orgánica de Extranjería (LOEX): La LOEX que entró en vigor hace poco más de un año ha tenido consecuencias prácticas sobre la vida de los emigrantes, sobre nuestra intervención y sobre la propia construcción social. La falta de desarrollo reglamentario también ha supuesto una mayor incertidumbre sobre figuras tan relevantes en la vida de los emigrantes como es el arraigo o las condiciones de los centros de internamiento.

Contexto socioeconómico: El contexto económico y social de ajuste frente a la crisis ha convertido la inmigración en un asunto de discrepancia y conflicto.

Discurso público político: Se ha producido un claro endurecimiento del discurso público en el ámbito político (nacional, autonómico y local).

Presupuestos: En los últimos años se viene produciendo un recorte considerable en las partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico y local).

Percepción Social: Una percepción social cada vez más negativa sobre el fenómeno de la inmigración, que refuerza una imagen del inmigrante como competidor.

4. Presencia importante de inmigrantes en nuestros servicios.

– En 2009, en los Servicios de Acogida y Asistencia de Cáritas se prestó acompañamiento 786.273 personas, de las que algo más de la mitad (alrededor de 407.000) eran inmigrantes.

– Un tercio de las personas inmigrantes que acompaña Cáritas se encuentran en

situación administrativa irregular: son aproximadamente 150.000 personas.

CONSTATACIONES

– Dificultad en el acceso al Padrón Municipal. En algunos Ayuntamientos, los agentes constatan que los emigrantes sufren barreras a la hora de acceder al Padrón municipal.

La mayoría de las barreras son motivadas por una dudosa interpretación de la legislación vigente (sobre la acreditación debida de datos personales, domicilio habitual o falta de garantías en el procedimiento de inscripción o de baja), lo que desvirtúa la propia naturaleza del Padrón. Limitar el empadronamiento a los inmigrantes supone de hecho restringir el acceso al resto de derechos sociales (salud, educación, vivienda y empleo), e impedir la integración económica, política y social de estas personas en nuestra sociedad.

– Desempleo, precarización y explotación laboral de los inmigrantes. Los agentes de Cáritas constatan que muchas de las personas inmigrantes que acompañan están en paro.

Y confirman que en las circunstancias económicas actuales se ven obligados a trabajar en empleos con una mayor tasa de temporalidad, en sectores de actividad más precarios y mal remunerados. Además, se están multiplicando las situaciones de explotación laboral, sin contrato ni seguridad social, que sufren los inmigrantes que recurren a la economía Sumergida como única vía para sobrevivir (temporeros, empleadas de hogar, etc).

– Graves dificultades para el pago de hipotecas. Hacinamiento y elevada movilidad residencial. La mayoría de las Cáritas indican que el pago de la hipoteca es la mayor dificultad que soportan los inmigrantes en temas de vivienda. Ello explica también problemas Como el aumento de hogares en condiciones de hacinamiento grave y la elevada frecuencia con la que los inmigrantes en régimen de arrendamiento cambian de domicilio.

La realidad de exclusión residencial que nuestro país arrastra desde hace años se ha visto agravada tanto en el caso de los inmigrantes como de la población autóctona por las condiciones -en algunos casos- engañosas bajo las que han contratado sus hipotecas, con operaciones de crédito que han sobrevalorado el precio de sus viviendas por parte de tasadoras vinculadas a las mismas entidades bancarias y situaciones en las que los bancos han obviado los débiles ingresos de las personas a las que les concedían los créditos.

Situación jurídica de los inmigrantes acompañados por Cáritas

Incremento de las situaciones de irregularidad sobrevenida. Los agentes señalan quedel total de personas inmigrantes acompañados un tercio se encuentran en situación administrativa irregular. Esto supone que nuestra institución está atendiendo alrededor de150.000 personas, las cuales representan a su vez, un tercio del total de personas que en situación administrativa irregular se encuentran en nuestro país.

Además nuestros agentes constatan con alarma el preocupante incremento de las situaciones de irregularidad sobrevenida: hasta un tercio (1/3) de los inmigrantes se han quedado en esa situación, al no poder renovar sus autorizaciones de residencia y trabajo(irregularidad sobrevenida). La causa principal de ello ha sido la rigidez de las condiciones exigidas para la renovación.

El incremento de la “irregularidad sobrevenida” evidencia los riesgos y las posibles fracturas sociales de una política migratoria que únicamente se configura en torno al mercado laboral y que no toma en cuenta a los inmigrantes como personas, con vínculos y relaciones familiares. Estas situaciones son más graves de lo que han sido nunca, porque no sólo afectan al inmigrante, sino a todos los reagrupados vinculados a él. Son personas y familias que, por falta de previsión, se ven condenadas a vivir en la clandestinidad y abocados a trabajar en la economía sumergida.

– Arraigo. Los agentes de Cáritas señalan que la principal dificultad para gestionar el arraigo de las personas inmigrantes está en la ausencia de contrato de trabajo. No obstante, si la primera dificultad para el arraigo es la ausencia de contrato o de un contrato con una duración mínima de un año y la crisis es la mayor productora de estas situaciones, podemos decir que la crisis está teniendo una grave incidencia para la consecución del arraigo por parte de las personas inmigrantes.

Reagrupación familiar. Los agentes de Cáritas expresan que la primera dificultad para la reagrupación familiar son las condiciones económicas del reagrupante. También se mencionan, en segundo y tercer lugar respectivamente, las dificultades relacionadas con las condiciones de la vivienda del reagrupante y los obstáculos en la gestión con los consulados (como la ausencia de registros legales formales en algunos países de origen).

Además, debemos señalar cómo la recién aprobada ley de extranjería presenta una limitación normativa a la reagrupación de ascendientes en un doble ámbito: por un lado, exige que éstos sean mayores de 65 años para que puedan ser reagrupados y, por otro, se pide al reagrupante que tenga el estatuto de residente de larga duración (5 años).

Política social pública con las personas inmigrantes

– Reducido número de inmigrantes que retornan. A estas alturas, podemos decir que la opción general que han tomado los inmigrantes acompañados por Cáritas ha sido la de quedarse en nuestro país. Los pocos que han decidido regresar lo han hecho, en proporción similar, bien por sus propios medios o bien a través del programa de retorno del Gobierno.

Es evidente que, con motivo de la crisis, los inmigrantes han sido reacios a retornar, sabiendo que: la situación en sus países de origen no era mejor, se producía una renuncia expresa (en el caso de los regulares) a sus autorizaciones al imponérseles una prohibición de entrada de tres años, se encontraban asentados con sus familias y lo tendrían más difícil para volver a migrar (mayores controles fronterizos y aumento de las restricciones a la inmigración regular).

– Aumento de los controles de identificación en los espacios públicos y en los centros

de Cáritas. Las Cáritas constatan que se ha producido un aumento de los controles de identificación en locutorios, parques, e intercambiadores de transporte público. Además, estas prácticas se han hecho extensivas también a los propios recursos y dispositivos que Cáritas tiene para la acogida de inmigrantes, a los que los cuerpos y fuerzas de seguridad del Estado acceden con distinta periodicidad para solicitar información de carácter personal sobre los inmigrantes acogidos en esos centros. Un tercio de las Cáritas señalan que la policía llega una o dos veces al año; cinco indican que lo hacen una vez por trimestre; y tres Cáritas señalan que la solicitud de información se produce una vez por mes.

Estas prácticas de control e identificación selectiva, que se han incrementado en nuestras ciudades e, incluso, en nuestros centros son un reflejo de una política migratoria preocupada por lanzar un mensaje a la sociedad española de control de la migración irregular y de eficacia en la expulsión, aún a costa de visibilizar al migrante en situación irregular como un presunto delincuente y aumentar el riesgo de generar actuaciones y sentimientos xenófobos y racistas.

Supresión de servicios destinados a integración y suplencia del Estado. En más de la mitad del territorio, los agentes de Cáritas han constatado que, sobre todo, se han eliminado servicios orientados hacía la integración, seguidos de aquellos dirigidos hacia la atención primaria y la acogida, y, en menor medida, los servicios de mediación, asesoramiento y acompañamiento jurídico.

Esta situación está provocando que Cáritas esté supliendo al Estado a la hora de atender a las personas inmigrantes.

Este cierre de servicios viene motivado por los sucesivos recortes presupuestarios producidos en temas de integración, que tienen como caso más paradigmático el Fondo para la Acogida, Integración y Refuerzo Educativo de los Inmigrantes, que ha sufrido un recorte de un 70%. Ha pasado de una dotación presupuestaria de 200 millones de euros (2008) a los apenas 61 millones (2011). Debe señalarse que es ésta una de las asignaciones presupuestarias más importantes para que las comunidades autónomas puedan abordar temas de integración.

–         Desajuste entre el discurso político y las medidas de actuación públicas.

–         El 92% de las Cáritas manifiestan que hay incoherencias y contradicciones entre lo que algunosrepresentantes públicos dicen en sus discursos sobre integración y convivencia, y lasmedidas prácticas que las diversas Administraciones involucradas implementan en la acción social pública. Además, algunas Cáritas señalan cómo algunos de esos representantes están aprovechando la coyuntura actual para sacar rédito electoral, con unos discursos que claramente suponen un obstáculo para la convivencia y la cohesión social.

Las preocupantes declaraciones lanzadas por algunos responsables políticos durante todo el año (negativa a empadronar extranjeros en situación irregular, la problemática concerniente a la discusión sobre los mínimos de habitabilidad de las viviendas, la sanción a los caseros que permitan o promuevan el hacinamiento, la cuestión del velo o el tan socorrido contrato de integración) se insertan en una dialéctica electoral en las que el migrante se convierte en un arma arrojadiza.

Percepción social y actitudes ante la inmigración

– Aumento en la percepción negativa de la inmigración por parte la sociedad. Las

Cáritas señalan que la situación económica de los últimos tres años ha acentuado la imagen negativa que la ciudadanía tiene de la inmigración. Se constata un aumento de prejuicios racistas y xenófobos en nuestros barrios y ciudades, y que, en la actual situación de crisis, se culpe a los inmigrantes de mucha de la precariedad económica y social que sufrimos.

El “otro” se siente como amenaza en el acceso a recursos sociales (prestaciones sociales –como becas o supuestas “ventajas” fiscales– y sanitarias) y laborales (empleo). Son muchas las voces con autoridad que resaltan la relevancia del momento social en el que nos encontramos, con el fin de evitar posibles fracturas sociales que estén fraguándose a futuro en nuestras ciudades.

PROPUESTAS DE CÁRITAS

1. Garantizar el acceso al Padrón Municipal. Es fundamental que el Gobierno vele porque los Ayuntamientos cumplan rigurosamente con lo establecido en la Ley de Bases de Régimen Local, especialmente, en lo que se refiere al empadronamiento de ciudadanos extracomunitarios.

2. Elaborar un Plan Integral de Lucha contra la trata de seres humanos con fines de explotación laboral, en el que se reconozcan las medidas de protección y los supuestos de personas víctimas, o presuntas víctimas, de explotación laboral, y en cuyo ámbito de aplicación se entienda tanto a personas extranjeras como españolas o comunitarias.

3. Ratificar la Convención Internacional de las Naciones Unidas sobre la protección de los derechos de todos los trabajadores migrantes y sus familias.

Exigimos al Gobierno la ratificación de esta Convención con el objetivo de que nuestro ordenamiento jurídico asuma normas internacionales para un trato justo y sin abusos respecto todas las personas inmigrantes.

4. Modificar la normativa para solucionar el problema del impago de hipotecas.

Urge realizar una reforma legislativa de nuestro sistema hipotecario que proteja a las familias de las graves situaciones que están sufriendo en relación con la vivienda y el sobreendeudamiento. Proponemos que se adopte el sistema anglosajón de dación en pago.

Asimismo, a corto plazo, se deberá crear una ley de sobreendeudamiento familiar que contemple mecanismos de asesoramiento legal y acompañamiento social para evitar una sobreexposición familiar. Al mismo tiempo, el Gobierno debe arbitrar soluciones para el grave problema de las hipotecas impagadas que afecta en España a miles de ciudadanos extracomunitarios.

5. Habilitar soluciones para los inmigrantes en situación administrativa irregular.

El Gobierno debe articular medidas que permitan erradicar las situaciones de vulnerabilidad e indefensión que sufren estas personas como consecuencia de su situación administrativa, promoviendo un paquete de derechos básicos de ciudadanía social que les garantice elacceso en igualdad de condiciones a estos derechos. Será imprescindible promover procedimientos de arraigo y autorizaciones de trabajo provisional, que tomen en cuenta los criterios personales y sociales de las personas para evitar que caigan en la exclusión.

6. Detener las situaciones de irregularidad sobrevenida. Aunque el Gobierno ha expresado en reiteradas ocasiones su intención de evitar en lo posible la irregularidad sobrevenida, el borrador de Reglamento de extranjería, al que reconocemos algunas bondades, nos hace abrigar pocas esperanzas al respecto. En este sentido, se deberían retirar alguna de las exigencias documentales que se incluyen en el citado borrador con respecto a la renovación de algunas autorizaciones (como la de reagrupación familiar).

Recordamos, además, que el reglamento no puede ir más allá de lo establecido en la Ley Orgánica, salvo que esta así lo establezca.

7. Velar por el cumplimiento de la ley en los controles selectivos. El Gobierno debe velar por el estricto cumplimiento de la legalidad vigente, asegurando que el control de la migración en situación irregular se realiza dentro de los parámetros legales establecidos.

Debemos prevenir sobre uno de los mensajes implícitos que estas prácticas traen consigo y que ponen en peligro la convivencia al asociar inmigración a delito. Es urgente que todos recordemos, una vez más, que encontrarse en situación irregular NO es un delito.

8. Limitar el acceso de las fuerzas de seguridad a los centros de Cáritas. Cáritas

supone para muchos ciudadanos, migrantes o no, un lugar de acogida, de refugio, de escucha, de seguridad. No podemos poner en riesgo este principio de intervención. Por La Situación Social de los Inmigrantes acompañados tanto, pedimos que las fuerzas y cuerpos de seguridad del Estado accedan a los dispositivos de Cáritas para solicitar información sobre los datos personales de los residentes únicamente en aquellos casos en los que medie una situación de peligro real (excepcional, por tanto) o para intervenir ante una infracción penal (situación individual).

9. Incrementar la dotación presupuestaria para los servicios destinados a la

Integración. Dado que es responsabilidad directa del Estado, resulta prioritario dotar a las Administraciones públicas (autonómicas y locales) de los necesarios recursos económicos para afrontar los retos que plantea la inmigración y para evitar, sobre todo, situaciones de vulnerabilidad o exclusión, e impulsar acciones que aprovechen la diversidad cultural de los inmigrantes como proceso de enriquecimiento para la sociedad.

10. Acuerdo marco por la inmigración. Exigimos que la inmigración deje de ser unacuestión que las fuerzas políticas utilicen para lograr mayores réditos electorales por mediode mensajes discriminatorios, racistas o xenófobos. De cara a las próximas eleccionesmunicipales y autonómicas, solicitamos a todos nuestros representantes que se pongan manos a la obra para impulsar un Acuerdo marco por la Inmigración sobre el que cimentar una sociedad de acogida más plural y cohesionada.

11. Detener las actitudes racistas y xenófobas. En este momento resulta necesarioque las Administraciones públicas redoblen sus esfuerzos para revertir la percepción negativa que la ciudadanía tiene sobre la migración, por medio de campañas y acciones que combatan los estereotipos que alimentan acciones de discriminación, racismo y xenofobia, y contribuyan a convertir los barrios de nuestras ciudades en comunidades más

[:gl]>>Descargar informe completorn

Durante os últimos anos, o Observatorio da Realidade Social de Cáritas vén realizando, xunto aos informes globais sobre o impacto social da crise económica, análises específicas sobre a situación de determinados grupos ou colectivos. No 2009 realizouse un estudo sobre as Persoas Sen Fogar, e este ano, desde o Equipo de Estudos e de Migracións dos Servizos Xerais (SSGG), emítese un informe específico sobre a situación social dos inmigrantes acompañados por Cáritas.

rn

Este informe NON é un estudo sobre a situación dos inmigrantes en España. Con este traballo, baseado en informantes clave -os nosos axentes- pretendemos mostrar algúns elementos sobre as circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña desde os seus servizos. É un traballo construído grazas á información recibida dunha mostra moi representativa das Cáritas Diocesanas (CCDD) que conforman a Confederación de Cáritas Española1.

rn

O documento redactouse fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Enriqueceuse xunto a outras informacións (revisión de fonte secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan. O estudo quixo ser moi coidadoso no actual contexto socioeconómico para evitar que se realizasen lecturas inadecuadas e asociacións que non respondan á realidade. Consideramos que se presenta nun momento moi oportuno por cinco motivos:

rn

Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobre a nosa intervención, e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario2 tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

Contexto Socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

Discurso público político: Produciuse unha clara regresión do discurso público no ámbito político nos distintos niveis (nacional, autonómico e local).

rn

Orzamentos: Durante os últimos anos vén producindo un recorte económico apreciable nas partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

Clima Social: Unha visión social cada vez máis negativa sobre a realidade da inmigración.

rn

Trátase dun amplo documento  formado por unha presentación , catro capítulos  e propostas Os aspectos principais sobre os que vira o documento contémplanse no seguinte resumo:

rn

ASPECTOS XERAIS

rn

1. Unha fotografía da realidade do acompañamento en Cáritas. Este informe NON é unha radiografía sobre a situación dos inmigrantes en España. Trátase dun estudo baseado en informantes cualificados –os axentes da Confederación Cáritas– que traballan con inmigrantes, co que se pretende mostrar algúns elementos fundamentais das circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña a través dos seus servizos e programas.

rn

É un informe elaborado en base á información recibida de 54 Cáritas Diocesanas (CCDD) de todo o país, que representan un 80% da Confederación de Cáritas Española.

rn

2. Información documentada e complementada. O documento redactouse

rn

fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Os resultados obtidos foron interpretados xunto a outras informacións (revisión de fontes secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan.

rn

3. Momento adecuado. Consideramos moi oportuno este informe por cinco motivos:

rn

– Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobrea nosa intervención e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

– Contexto socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

– Discurso público político: Produciuse un claro endurecemento do discurso público no ámbito político (nacional, autonómico e local).

rn

– Orzamentos: Nos últimos anos vén producindo un recorte considerable en as partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

– Percepción Social: Unha percepción social cada vez máis negativa sobre o fenómeno da inmigración, que reforza unha imaxe do inmigrante como competidor.

rn

4. Presenza importante de inmigrantes nos nosos servizos.

rn

– En 2009, nos Servizos de Acollida e Asistencia de Cáritas prestouse acompañamento 786.273 persoas, das que algo máis da metade (ao redor de 407.000) eran inmigrantes.

rn

– Un terzo das persoas inmigrantes que acompaña Cáritas atópanse en situación administrativa irregular: son aproximadamente 150.000 persoas.

rn

CONSTATACIÓNS

rn

– Dificultade no acceso ao Padrón Municipal. Nalgúns Concellos, os axentes constatan que os emigrantes sofren barreiras á hora de acceder ao Padrón municipal.

rn

A maioría das barreiras son motivadas por unha dubidosa interpretación da lexislación vixente (sobre a acreditación debida de datos persoais, domicilio habitual ou falta de garantías no procedemento de inscrición ou de baixa), o que desvirtúa a propia natureza do Padrón. Limitar o empadroamento aos inmigrantes supón de feito restrinxir o acceso ao resto de dereitos sociais (saúde, educación, vivenda e emprego), e impedir a integración económica, política e social destas persoas na nosa sociedade.

rn

– Desemprego, precarización e explotación laboral dos inmigrantes. Os axentes de Cáritas constatan que moitas das persoas inmigrantes que acompañan están en paro.

rn

E confirman que nas circunstancias económicas actuais ven obrigados a traballar en empregos cunha maior taxa de temporalidade, en sectores de actividade máis precarios e mal remunerados. Ademais, están a multiplicarse as situacións de explotación laboral, sen contrato nin seguridade social, que sofren os inmigrantes que recorren á economía Mergullada como única vía para sobrevivir (temporeros, empregadas de fogar, etc).

rn

– Graves dificultades para o pago de hipotecas. Hacinamiento e elevada mobilidade residencial. A maioría das Cáritas indican que o pago da hipoteca é a maior dificultade que soportan os inmigrantes en temas de vivenda. Iso explica tamén problemas Como o aumento de fogares en condicións de hacinamiento grave e a elevada frecuencia coa que os inmigrantes en réxime de arrendamento cambian de domicilio.

rn

A realidade de exclusión residencial que o noso país arrastra desde hai anos viuse agravada tanto no caso dos inmigrantes como da poboación autóctona polas condicións -nalgúns casos- enganosas baixo as que contrataron as súas hipotecas, con operacións de crédito que han sobrevalorado o prezo das súas vivendas por parte de tasadoras vinculadas ás mesmas entidades bancarias e situacións nas que os bancos obviaron os débiles ingresos das persoas ás que lles concedían os créditos.

rn

Situación xurídica dos inmigrantes acompañados por Cáritas

rn

Incremento das situacións de irregularidade sobrevinda. Os axentes sinalan quedel total de persoas inmigrantes acompañados un terzo atópanse en situación administrativa irregular. Isto supón que a nosa institución está a atender ao redor de150.000 persoas, as cales representan á súa vez, un terzo do total de persoas que en situación administrativa irregular atópanse no noso país.

rn

Ademais os nosos axentes constatan con alarma o preocupante incremento de as situacións de irregularidade sobrevinda: até un terzo (1/3) dos inmigrantes quedáronse nesa situación, ao non poder renovar as súas autorizacións de residencia e traballo(irregularidade sobrevinda). A causa principal diso foi a rixidez das condicións esixidas para a renovación.

rn

O incremento da irregularidade sobrevida evidencia os riscos e as posibles fracturas sociais dunha política migratoria que unicamente se configura en torno ao mercado laboral e que non toma en conta aos inmigrantes como persoas, con vínculos e relacións familiares. Estas situacións son máis graves do que foron nunca, porque non só afectan ao inmigrante, senón a todos os reagrupados vinculados a el. Son persoas e familias que, por falta de previsión, ven condenadas a vivir na clandestinidade e abocados a traballar na economía mergullada.

rn

– Arraigamento. Os axentes de Cáritas sinalan que a principal dificultade para xestionar o arraigamento das persoas inmigrantes está na ausencia de contrato de traballo. No entanto, se a primeira dificultade para o arraigamento é a ausencia de contrato ou dun contrato cunha duración mínima dun ano e a crise é a maior produtora destas situacións, podemos dicir que a crise está a ter unha grave incidencia para a consecución do arraigamento por parte das persoas inmigrantes.

rn

– Reagrupación familiar. Os axentes de Cáritas expresan que a primeira dificultade para a reagrupación familiar son as condicións económicas do reagrupante. Tamén se mencionan, en segundo e terceiro lugar respectivamente, as dificultades relacionadas coas condicións da vivenda do reagrupante e os obstáculos na xestión cos consulados (como a ausencia de rexistros legais formais nalgúns países de orixe).

rn

Ademais, debemos sinalar como a recentemente aprobada lei de estranxeiría presenta unha limitación normativa á reagrupación de ascendientes nun dobre ámbito: por unha banda, esixe que estes sexan maiores de 65 anos para que poidan ser reagrupados e, por outro, pídese ao reagrupante que teña o estatuto de residente de longa duración (5 anos).

rn

Política social pública coas persoas inmigrantes

rn

– Reducido número de inmigrantes que retornan. A estas alturas, podemos dicir que a opción xeral que tomaron os inmigrantes acompañados por Cáritas foi a de quedar no noso país. Os poucos que decidiron regresar fixérono, en proporción similar, ben polos seus propios medios ou ben a través do programa de retorno do Goberno.

rn

É evidente que, con motivo da crise, os inmigrantes foron remisos a retornar, sabendo que: a situación nos seus países de orixe non era mellor, producíase unha renuncia expresa (no caso dos regulares) ás súas autorizacións ao impórselles unha prohibición de entrada de tres anos, atopábanse asentados coas súas familias e teríano máis difícil para volver a migrar (maiores controis fronteirizos e aumento das restricións á inmigración regular).

rn

– Aumento dos controis de identificación nos espazos públicos e nos centros

rn

de Cáritas. As Cáritas constatan que se produciu un aumento dos controis de identificación en locutorios, parques, e intercambiadores de transporte público. Ademais, estas prácticas fixéronse extensivas tamén aos propios recursos e dispositivos que Cáritas ten para a acollida de inmigrantes, aos que os corpos e forzas de seguridade do Estado acceden con distinta periodicidade para solicitar información de carácter persoal sobre os inmigrantes acollidos neses centros. Un terzo das Cáritas sinalan que a policía chega unha ou dúas veces ao ano; cinco indican que o fan unha vez por trimestre; e tres Cáritas sinalan que a solicitude de información prodúcese unha vez por mes.

rn

Estas prácticas de control e identificación selectiva, que se incrementaron nas nosas cidades e, mesmo, nos nosos centros son un reflexo dunha política migratoria preocupada por lanzar unha mensaxe á sociedade española de control da migración irregular e de eficacia na expulsión, aínda á conta de visibilizar ao migrante en situación irregular como un presunto delincuente e aumentar o risco de xerar actuacións e sentimentos xenófobos e racistas.

rn

– Supresión de servizos destinados a integración e suplencia do Estado. En máis da metade do territorio, os axentes de Cáritas constataron que, sobre todo, elimináronse servizos orientados facía a integración, seguidos daqueles dirixidos cara á atención primaria e a acollida, e, en menor medida, os servizos de mediación, asesoramento e acompañamento xurídico.

rn

Esta situación está a provocar que Cáritas estea a suplir ao Estado á hora de atender ás persoas inmigrantes.

rn

Este peche de servizos vén motivado polos sucesivos recortes orzamentarios producidos en temas de integración, que teñen como caso máis paradigmático o Fondo para a Acollida, Integración e Reforzo Educativo dos Inmigrantes, que sufriu un recorte dun 70%. Pasou dunha dotación orzamentaria de 200 millóns de euros (2008) aos apenas 61 millóns (2011). Debe sinalarse que é esta una das asignacións orzamentarias máis importantes para que as comunidades autónomas poidan abordar temas de integración.

rn

–         Desaxuste entre o discurso político e as medidas de actuación públicas.

rn

–         O 92% das Cáritas manifestan que hai incoherencias e contradicións entre o que algunosrepresentantes públicos din nos seus discursos sobre integración e convivencia, e lasmedidas prácticas que as diversas Administracións involucradas implementan na acción social pública. Ademais, algunhas Cáritas sinalan como algúns deses representantes están a aproveitar a conxuntura actual para sacar rédito electoral, cuns discursos que claramente supoñen un obstáculo para a convivencia e a cohesión social.

rn

As preocupantes declaracións lanzadas por algúns responsables políticos durante todo o ano (negativa a empadroar estranxeiros en situación irregular, a problemática

rn

concernente á discusión sobre os mínimos de habitabilidade das vivendas, a sanción aos caseiros que permitan ou promovan o hacinamiento, a cuestión do veo ou o tan

rn

socorrido contrato de integración) insérense nunha dialéctica electoral nas que o

rn

migrante convértese nunha arma arreboladiza.

rn

Percepción social e actitudes ante a inmigración

rn

– Aumento na percepción negativa da inmigración por parte a sociedade. As

rn

Cáritas sinalan que a situación económica do últimos tres anos acentuou a imaxe negativa que a cidadanía ten da inmigración. Constátase un aumento de prexuízos racistas e xenófobos nos nosos barrios e cidades, e que, na actual situación de crise, cúlpese aos inmigrantes de moita da precariedade económica e social que sufrimos.

rn

O “outro” sente como ameaza no acceso a recursos sociais (prestacións sociais “como bolsas ou supostas “vantaxes” fiscais– e sanitarias) e laborais (emprego). Son moitas as voces con autoridade que resaltan a relevancia do momento social no que nos atopamos, co fin de evitar posibles fracturas sociais que estean a se fraguar a futuro nas nosas cidades.

rn

PROPOSTAS DE CÁRITAS

rn

1. Garantir o acceso ao Padrón Municipal. É fundamental que o Goberno vele porque os Concellos cumpran rigorosamente co establecido na Lei de Bases de Réxime Local, especialmente, no que se refire ao empadroamento de cidadáns extracomunitarios.

rn

2. Elaborar un Plan Integral de Loita contra trátaa de seres humanos con fins de explotación laboral, no que se recoñezan as medidas de protección e os supostos de persoas vítimas, ou presuntas vítimas, de explotación laboral, e en cuxo ámbito de aplicación enténdase tanto a persoas estranxeiras como españolas ou comunitarias.

rn

3. Ratificar a Convención Internacional das Nacións Unidas sobre a protección dos dereitos de todos os traballadores migrantes e as súas familias.

rn

Esiximos ao Goberno a ratificación desta Convención co obxectivo de que o noso ordenamento xurídico asuma normas internacionais para un trato xusto e sen abusos respecto todas as persoas inmigrantes.

rn

4. Modificar a normativa para solucionar o problema da falta de pagamento de hipotecas.

rn

Urxe realizar unha reforma lexislativa do noso sistema hipotecario que protexa a as familias das graves situacións que están a sufrir en relación coa vivenda e o sobreendeudamiento. Propomos que se adopte o sistema anglosaxón de dación en pago.

rn

Así mesmo, a curto prazo, deberase crear unha lei de sobreendeudamiento familiar que contemple mecanismos de asesoramento legal e acompañamento social para evitar unha sobreexposición familiar. Ao mesmo tempo, o Goberno debe arbitrar solucións para o grave problema das hipotecas impagadas que afecta en España a miles de cidadáns extracomunitarios.

rn

5. Habilitar solucións para os inmigrantes en situación administrativa irregular.

rn

O Goberno debe articular medidas que permitan erradicar as situacións de vulnerabilidade e indefensión que sofren estas persoas como consecuencia da súa situación administrativa, promovendo un paquete de dereitos básicos de cidadanía social que lles garanta elacceso en igualdade de condicións a estes dereitos. Será imprescindible promover procedementos de arraigamento e autorizacións de traballo provisional, que tomen en conta os criterios persoais e sociais das persoas para evitar que caian na exclusión.

rn

6. Deter as situacións de irregularidade sobrevinda. Aínda que o Goberno expresou en reiteradas ocasións a súa intención de evitar no posible a irregularidade sobrevinda, o borrador de Regulamento de estranxeiría, ao que recoñecemos algunhas bondades, fainos abrigar poucas esperanzas respecto diso. Neste sentido, deberíanse retirar algunha das esixencias documentais que se inclúen no citado borrador con respecto á renovación dalgunhas autorizacións (como a de reagrupación familiar).

rn

Lembramos, ademais, que o regulamento non pode ir máis aló do establecido na Lei Orgánica, salvo que esta así o estableza.

rn

7. Velar polo cumprimento da lei nos controis selectivos. O Goberno debe velar polo estrito cumprimento da legalidade vixente, asegurando que o control da migración en situación irregular realízase dentro dos parámetros legais establecidos.

rn

Debemos previr sobre un das mensaxes implícitas que estas prácticas traen consigo e que pon en perigo a convivencia ao asociar inmigración a delito. É urxente que todos lembremos, unha vez máis, que atoparse en situación irregular NON é un delito.

rn

8. Limitar o acceso das forzas de seguridade aos centros de Cáritas. Cáritas

rn

supón para moitos cidadáns, migrantes ou non, un lugar de acollida, de refuxio, de escoita, de seguridade. Non podemos pór en risco este principio de intervención. Pola Situación Social dos Inmigrantes acompañados tanto, pedimos que as forzas e corpos de seguridade do Estado accedan aos dispositivos de Cáritas para solicitar información sobre os datos persoais dos residentes unicamente naqueles casos nos que medie unha situación de perigo real (excepcional, por tanto) ou para intervir ante unha infracción penal (situación individual).

rn

9. Incrementar a dotación orzamentaria para os servizos destinados á

rn

Integración. Dado que é responsabilidade directa do Estado, resulta prioritario dotar a as Administracións públicas (autonómicas e locais) dos necesarios recursos económicos para afrontar os retos que expón a inmigración e para evitar, sobre todo, situacións de vulnerabilidade ou exclusión, e impulsar accións que aproveiten a diversidade cultural dos inmigrantes como proceso de enriquecemento para a sociedade.

rn

10. Acordo marco pola inmigración. Esiximos que a inmigración deixe de ser unacuestión que as forzas políticas utilicen para lograr maiores réditos electorais por mediode mensaxes discriminatorias, racistas ou xenófobos. De face ás próximas eleccionesmunicipales e autonómicas, solicitamos a todos os nosos representantes que se poñan ao choio para impulsar un Acordo marco pola Inmigración sobre o que cimentar unha sociedade de acollida máis plural e cohesionada.

rn

11. Deter as actitudes racistas e xenófobas. Neste momento resulta necesarioque as Administracións públicas redobren os seus esforzos para reverter a percepción negativa que a cidadanía ten sobre a migración, por medio de campañas e accións que combatan os estereotipos que alimentan accións de discriminación, racismo e xenofobia, e contribúan a converter os barrios das nosas cidades en comunidades máis

rn

Durante os últimos anos, o Observatorio da Realidade Social de Cáritas vén realizando, xunto aos informes globais sobre o impacto social da crise económica, análises específicas sobre a situación de determinados grupos ou colectivos. No 2009 realizouse un estudo sobre as Persoas Sen Fogar, e este ano, desde o Equipo de Estudos e de Migracións dos Servizos Xerais (SSGG), emítese un informe específico sobre a situación social dos inmigrantes acompañados por Cáritas.

rn

Este informe NON é un estudo sobre a situación dos inmigrantes en España. Con este traballo, baseado en informantes clave -os nosos axentes- pretendemos mostrar algúns elementos sobre as circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña desde os seus servizos. É un traballo construído grazas á información recibida dunha mostra moi representativa das Cáritas Diocesanas (CCDD) que conforman a Confederación de Cáritas Española1.

rn

O documento redactouse fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Enriqueceuse xunto a outras informacións (revisión de fonte secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan. O estudo quixo ser moi coidadoso no actual contexto socioeconómico para evitar que se realizasen lecturas inadecuadas e asociacións que non respondan á realidade. Consideramos que se presenta nun momento moi oportuno por cinco motivos:

rn

Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobre a nosa intervención, e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario2 tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

Contexto Socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

Discurso público político: Produciuse unha clara regresión do discurso público no ámbito político nos distintos niveis (nacional, autonómico e local).

rn

Orzamentos: Durante os últimos anos vén producindo un recorte económico apreciable nas partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

Clima Social: Unha visión social cada vez máis negativa sobre a realidade da inmigración.

rn

Trátase dun amplo documento  formado por unha presentación , catro capítulos  e propostas Os aspectos principais sobre os que vira o documento contémplanse no seguinte resumo:

rn

ASPECTOS XERAIS

rn

1. Unha fotografía da realidade do acompañamento en Cáritas. Este informe NON é unha radiografía sobre a situación dos inmigrantes en España. Trátase dun estudo baseado en informantes cualificados –os axentes da Confederación Cáritas– que traballan con inmigrantes, co que se pretende mostrar algúns elementos fundamentais das circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña a través dos seus servizos e programas.

rn

É un informe elaborado en base á información recibida de 54 Cáritas Diocesanas (CCDD) de todo o país, que representan un 80% da Confederación de Cáritas Española.

rn

2. Información documentada e complementada. O documento redactouse

rn

fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Os resultados obtidos foron interpretados xunto a outras informacións (revisión de fontes secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan.

rn

3. Momento adecuado. Consideramos moi oportuno este informe por cinco motivos:

rn

– Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobrea nosa intervención e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

– Contexto socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

– Discurso público político: Produciuse un claro endurecemento do discurso público no ámbito político (nacional, autonómico e local).

rn

– Orzamentos: Nos últimos anos vén producindo un recorte considerable en as partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

– Percepción Social: Unha percepción social cada vez máis negativa sobre o fenómeno da inmigración, que reforza unha imaxe do inmigrante como competidor.

rn

4. Presenza importante de inmigrantes nos nosos servizos.

rn

– En 2009, nos Servizos de Acollida e Asistencia de Cáritas prestouse acompañamento 786.273 persoas, das que algo máis da metade (ao redor de 407.000) eran inmigrantes.

rn

– Un terzo das persoas inmigrantes que acompaña Cáritas atópanse en situación administrativa irregular: son aproximadamente 150.000 persoas.

rn

CONSTATACIÓNS

rn

– Dificultade no acceso ao Padrón Municipal. Nalgúns Concellos, os axentes constatan que os emigrantes sofren barreiras á hora de acceder ao Padrón municipal.

rn

A maioría das barreiras son motivadas por unha dubidosa interpretación da lexislación vixente (sobre a acreditación debida de datos persoais, domicilio habitual ou falta de garantías no procedemento de inscrición ou de baixa), o que desvirtúa a propia natureza do Padrón. Limitar o empadroamento aos inmigrantes supón de feito restrinxir o acceso ao resto de dereitos sociais (saúde, educación, vivenda e emprego), e impedir a integración económica, política e social destas persoas na nosa sociedade.

rn

– Desemprego, precarización e explotación laboral dos inmigrantes. Os axentes de Cáritas constatan que moitas das persoas inmigrantes que acompañan están en paro.

rn

E confirman que nas circunstancias económicas actuais ven obrigados a traballar en empregos cunha maior taxa de temporalidade, en sectores de actividade máis precarios e mal remunerados. Ademais, están a multiplicarse as situacións de explotación laboral, sen contrato nin seguridade social, que sofren os inmigrantes que recorren á economía Mergullada como única vía para sobrevivir (temporeros, empregadas de fogar, etc).

rn

– Graves dificultades para o pago de hipotecas. Hacinamiento e elevada mobilidade residencial. A maioría das Cáritas indican que o pago da hipoteca é a maior dificultade que soportan os inmigrantes en temas de vivenda. Iso explica tamén problemas Como o aumento de fogares en condicións de hacinamiento grave e a elevada frecuencia coa que os inmigrantes en réxime de arrendamento cambian de domicilio.

rn

A realidade de exclusión residencial que o noso país arrastra desde hai anos viuse agravada tanto no caso dos inmigrantes como da poboación autóctona polas condicións -nalgúns casos- enganosas baixo as que contrataron as súas hipotecas, con operacións de crédito que han sobrevalorado o prezo das súas vivendas por parte de tasadoras vinculadas ás mesmas entidades bancarias e situacións nas que os bancos obviaron os débiles ingresos das persoas ás que lles concedían os créditos.

rn

Situación xurídica dos inmigrantes acompañados por Cáritas

rn

Incremento das situacións de irregularidade sobrevinda. Os axentes sinalan quedel total de persoas inmigrantes acompañados un terzo atópanse en situación administrativa irregular. Isto supón que a nosa institución está a atender ao redor de150.000 persoas, as cales representan á súa vez, un terzo do total de persoas que en situación administrativa irregular atópanse no noso país.

rn

Ademais os nosos axentes constatan con alarma o preocupante incremento de as situacións de irregularidade sobrevinda: até un terzo (1/3) dos inmigrantes quedáronse nesa situación, ao non poder renovar as súas autorizacións de residencia e traballo(irregularidade sobrevinda). A causa principal diso foi a rixidez das condicións esixidas para a renovación.

rn

O incremento da irregularidade sobrevida evidencia os riscos e as posibles fracturas sociais dunha política migratoria que unicamente se configura en torno ao mercado laboral e que non toma en conta aos inmigrantes como persoas, con vínculos e relacións familiares. Estas situacións son máis graves do que foron nunca, porque non só afectan ao inmigrante, senón a todos os reagrupados vinculados a el. Son persoas e familias que, por falta de previsión, ven condenadas a vivir na clandestinidade e abocados a traballar na economía mergullada.

rn

– Arraigamento. Os axentes de Cáritas sinalan que a principal dificultade para xestionar o arraigamento das persoas inmigrantes está na ausencia de contrato de traballo. No entanto, se a primeira dificultade para o arraigamento é a ausencia de contrato ou dun contrato cunha duración mínima dun ano e a crise é a maior produtora destas situacións, podemos dicir que a crise está a ter unha grave incidencia para a consecución do arraigamento por parte das persoas inmigrantes.

rn

– Reagrupación familiar. Os axentes de Cáritas expresan que a primeira dificultade para a reagrupación familiar son as condicións económicas do reagrupante. Tamén se mencionan, en segundo e terceiro lugar respectivamente, as dificultades relacionadas coas condicións da vivenda do reagrupante e os obstáculos na xestión cos consulados (como a ausencia de rexistros legais formais nalgúns países de orixe).

rn

Ademais, debemos sinalar como a recentemente aprobada lei de estranxeiría presenta unha limitación normativa á reagrupación de ascendientes nun dobre ámbito: por unha banda, esixe que estes sexan maiores de 65 anos para que poidan ser reagrupados e, por outro, pídese ao reagrupante que teña o estatuto de residente de longa duración (5 anos).

rn

Política social pública coas persoas inmigrantes

rn

– Reducido número de inmigrantes que retornan. A estas alturas, podemos dicir que a opción xeral que tomaron os inmigrantes acompañados por Cáritas foi a de quedar no noso país. Os poucos que decidiron regresar fixérono, en proporción similar, ben polos seus propios medios ou ben a través do programa de retorno do Goberno.

rn

É evidente que, con motivo da crise, os inmigrantes foron remisos a retornar, sabendo que: a situación nos seus países de orixe non era mellor, producíase unha renuncia expresa (no caso dos regulares) ás súas autorizacións ao impórselles unha prohibición de entrada de tres anos, atopábanse asentados coas súas familias e teríano máis difícil para volver a migrar (maiores controis fronteirizos e aumento das restricións á inmigración regular).

rn

– Aumento dos controis de identificación nos espazos públicos e nos centros

rn

de Cáritas. As Cáritas constatan que se produciu un aumento dos controis de identificación en locutorios, parques, e intercambiadores de transporte público. Ademais, estas prácticas fixéronse extensivas tamén aos propios recursos e dispositivos que Cáritas ten para a acollida de inmigrantes, aos que os corpos e forzas de seguridade do Estado acceden con distinta periodicidade para solicitar información de carácter persoal sobre os inmigrantes acollidos neses centros. Un terzo das Cáritas sinalan que a policía chega unha ou dúas veces ao ano; cinco indican que o fan unha vez por trimestre; e tres Cáritas sinalan que a solicitude de información prodúcese unha vez por mes.

rn

Estas prácticas de control e identificación selectiva, que se incrementaron nas nosas cidades e, mesmo, nos nosos centros son un reflexo dunha política migratoria preocupada por lanzar unha mensaxe á sociedade española de control da migración irregular e de eficacia na expulsión, aínda á conta de visibilizar ao migrante en situación irregular como un presunto delincuente e aumentar o risco de xerar actuacións e sentimentos xenófobos e racistas.

rn

– Supresión de servizos destinados a integración e suplencia do Estado. En máis da metade do territorio, os axentes de Cáritas constataron que, sobre todo, elimináronse servizos orientados facía a integración, seguidos daqueles dirixidos cara á atención primaria e a acollida, e, en menor medida, os servizos de mediación, asesoramento e acompañamento xurídico.

rn

Esta situación está a provocar que Cáritas estea a suplir ao Estado á hora de atender ás persoas inmigrantes.

rn

Este peche de servizos vén motivado polos sucesivos recortes orzamentarios producidos en temas de integración, que teñen como caso máis paradigmático o Fondo para a Acollida, Integración e Reforzo Educativo dos Inmigrantes, que sufriu un recorte dun 70%. Pasou dunha dotación orzamentaria de 200 millóns de euros (2008) aos apenas 61 millóns (2011). Debe sinalarse que é esta una das asignacións orzamentarias máis importantes para que as comunidades autónomas poidan abordar temas de integración.

rn

–         Desaxuste entre o discurso político e as medidas de actuación públicas.

rn

–         O 92% das Cáritas manifestan que hai incoherencias e contradicións entre o que algunosrepresentantes públicos din nos seus discursos sobre integración e convivencia, e lasmedidas prácticas que as diversas Administracións involucradas implementan na acción social pública. Ademais, algunhas Cáritas sinalan como algúns deses representantes están a aproveitar a conxuntura actual para sacar rédito electoral, cuns discursos que claramente supoñen un obstáculo para a convivencia e a cohesión social.

rn

As preocupantes declaracións lanzadas por algúns responsables políticos durante todo o ano (negativa a empadroar estranxeiros en situación irregular, a problemática

rn

concernente á discusión sobre os mínimos de habitabilidade das vivendas, a sanción aos caseiros que permitan ou promovan o hacinamiento, a cuestión do veo ou o tan

rn

socorrido contrato de integración) insérense nunha dialéctica electoral nas que o

rn

migrante convértese nunha arma arreboladiza.

rn

Percepción social e actitudes ante a inmigración

rn

– Aumento na percepción negativa da inmigración por parte a sociedade. As

rn

Cáritas sinalan que a situación económica do últimos tres anos acentuou a imaxe negativa que a cidadanía ten da inmigración. Constátase un aumento de prexuízos racistas e xenófobos nos nosos barrios e cidades, e que, na actual situación de crise, cúlpese aos inmigrantes de moita da precariedade económica e social que sufrimos.

rn

O “outro” sente como ameaza no acceso a recursos sociais (prestacións sociais “como bolsas ou supostas “vantaxes” fiscais– e sanitarias) e laborais (emprego). Son moitas as voces con autoridade que resaltan a relevancia do momento social no que nos atopamos, co fin de evitar posibles fracturas sociais que estean a se fraguar a futuro nas nosas cidades.

rn

PROPOSTAS DE CÁRITAS

rn

1. Garantir o acceso ao Padrón Municipal. É fundamental que o Goberno vele porque os Concellos cumpran rigorosamente co establecido na Lei de Bases de Réxime Local, especialmente, no que se refire ao empadroamento de cidadáns extracomunitarios.

rn

2. Elaborar un Plan Integral de Loita contra trátaa de seres humanos con fins de explotación laboral, no que se recoñezan as medidas de protección e os supostos de persoas vítimas, ou presuntas vítimas, de explotación laboral, e en cuxo ámbito de aplicación enténdase tanto a persoas estranxeiras como españolas ou comunitarias.

rn

3. Ratificar a Convención Internacional das Nacións Unidas sobre a protección dos dereitos de todos os traballadores migrantes e as súas familias.

rn

Esiximos ao Goberno a ratificación desta Convención co obxectivo de que o noso ordenamento xurídico asuma normas internacionais para un trato xusto e sen abusos respecto todas as persoas inmigrantes.

rn

4. Modificar a normativa para solucionar o problema da falta de pagamento de hipotecas.

rn

Urxe realizar unha reforma lexislativa do noso sistema hipotecario que protexa a as familias das graves situacións que están a sufrir en relación coa vivenda e o sobreendeudamiento. Propomos que se adopte o sistema anglosaxón de dación en pago.

rn

Así mesmo, a curto prazo, deberase crear unha lei de sobreendeudamiento familiar que contemple mecanismos de asesoramento legal e acompañamento social para evitar unha sobreexposición familiar. Ao mesmo tempo, o Goberno debe arbitrar solucións para o grave problema das hipotecas impagadas que afecta en España a miles de cidadáns extracomunitarios.

rn

5. Habilitar solucións para os inmigrantes en situación administrativa irregular.

rn

O Goberno debe articular medidas que permitan erradicar as situacións de vulnerabilidade e indefensión que sofren estas persoas como consecuencia da súa situación administrativa, promovendo un paquete de dereitos básicos de cidadanía social que lles garanta elacceso en igualdade de condicións a estes dereitos. Será imprescindible promover procedementos de arraigamento e autorizacións de traballo provisional, que tomen en conta os criterios persoais e sociais das persoas para evitar que caian na exclusión.

rn

6. Deter as situacións de irregularidade sobrevinda. Aínda que o Goberno expresou en reiteradas ocasións a súa intención de evitar no posible a irregularidade sobrevinda, o borrador de Regulamento de estranxeiría, ao que recoñecemos algunhas bondades, fainos abrigar poucas esperanzas respecto diso. Neste sentido, deberíanse retirar algunha das esixencias documentais que se inclúen no citado borrador con respecto á renovación dalgunhas autorizacións (como a de reagrupación familiar).

rn

Lembramos, ademais, que o regulamento non pode ir máis aló do establecido na Lei Orgánica, salvo que esta así o estableza.

rn

7. Velar polo cumprimento da lei nos controis selectivos. O Goberno debe velar polo estrito cumprimento da legalidade vixente, asegurando que o control da migración en situación irregular realízase dentro dos parámetros legais establecidos.

rn

Debemos previr sobre un das mensaxes implícitas que estas prácticas traen consigo e que pon en perigo a convivencia ao asociar inmigración a delito. É urxente que todos lembremos, unha vez máis, que atoparse en situación irregular NON é un delito.

rn

8. Limitar o acceso das forzas de seguridade aos centros de Cáritas. Cáritas

rn

supón para moitos cidadáns, migrantes ou non, un lugar de acollida, de refuxio, de escoita, de seguridade. Non podemos pór en risco este principio de intervención. Pola Situación Social dos Inmigrantes acompañados tanto, pedimos que as forzas e corpos de seguridade do Estado accedan aos dispositivos de Cáritas para solicitar información sobre os datos persoais dos residentes unicamente naqueles casos nos que medie unha situación de perigo real (excepcional, por tanto) ou para intervir ante unha infracción penal (situación individual).

rn

9. Incrementar a dotación orzamentaria para os servizos destinados á

rn

Integración. Dado que é responsabilidade directa do Estado, resulta prioritario dotar a as Administracións públicas (autonómicas e locais) dos necesarios recursos económicos para afrontar os retos que expón a inmigración e para evitar, sobre todo, situacións de vulnerabilidade ou exclusión, e impulsar accións que aproveiten a diversidade cultural dos inmigrantes como proceso de enriquecemento para a sociedade.

rn

10. Acordo marco pola inmigración. Esiximos que a inmigración deixe de ser unacuestión que as forzas políticas utilicen para lograr maiores réditos electorais por mediode mensaxes discriminatorias, racistas ou xenófobos. De face ás próximas eleccionesmunicipales e autonómicas, solicitamos a todos os nosos representantes que se poñan ao choio para impulsar un Acordo marco pola Inmigración sobre o que cimentar unha sociedade de acollida máis plural e cohesionada.

rn

11. Deter as actitudes racistas e xenófobas. Neste momento resulta necesarioque as Administracións públicas redobren os seus esforzos para reverter a percepción negativa que a cidadanía ten sobre a migración, por medio de campañas e accións que combatan os estereotipos que alimentan accións de discriminación, racismo e xenofobia, e contribúan a converter os barrios das nosas cidades en comunidades máis

rn

Durante os últimos anos, o Observatorio da Realidade Social de Cáritas vén realizando, xunto aos informes globais sobre o impacto social da crise económica, análises específicas sobre a situación de determinados grupos ou colectivos. No 2009 realizouse un estudo sobre as Persoas Sen Fogar, e este ano, desde o Equipo de Estudos e de Migracións dos Servizos Xerais (SSGG), emítese un informe específico sobre a situación social dos inmigrantes acompañados por Cáritas.

rn

Este informe NON é un estudo sobre a situación dos inmigrantes en España. Con este traballo, baseado en informantes clave -os nosos axentes- pretendemos mostrar algúns elementos sobre as circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña desde os seus servizos. É un traballo construído grazas á información recibida dunha mostra moi representativa das Cáritas Diocesanas (CCDD) que conforman a Confederación de Cáritas Española1.

rn

O documento redactouse fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Enriqueceuse xunto a outras informacións (revisión de fonte secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan. O estudo quixo ser moi coidadoso no actual contexto socioeconómico para evitar que se realizasen lecturas inadecuadas e asociacións que non respondan á realidade. Consideramos que se presenta nun momento moi oportuno por cinco motivos:

rn

Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobre a nosa intervención, e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario2 tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

Contexto Socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

Discurso público político: Produciuse unha clara regresión do discurso público no ámbito político nos distintos niveis (nacional, autonómico e local).

rn

Orzamentos: Durante os últimos anos vén producindo un recorte económico apreciable nas partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

Clima Social: Unha visión social cada vez máis negativa sobre a realidade da inmigración.

rn

Trátase dun amplo documento  formado por unha presentación , catro capítulos  e propostas Os aspectos principais sobre os que vira o documento contémplanse no seguinte resumo:

rn

ASPECTOS XERAIS

rn

1. Unha fotografía da realidade do acompañamento en Cáritas. Este informe NON é unha radiografía sobre a situación dos inmigrantes en España. Trátase dun estudo baseado en informantes cualificados –os axentes da Confederación Cáritas– que traballan con inmigrantes, co que se pretende mostrar algúns elementos fundamentais das circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña a través dos seus servizos e programas.

rn

É un informe elaborado en base á información recibida de 54 Cáritas Diocesanas (CCDD) de todo o país, que representan un 80% da Confederación de Cáritas Española.

rn

2. Información documentada e complementada. O documento redactouse

rn

fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Os resultados obtidos foron interpretados xunto a outras informacións (revisión de fontes secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan.

rn

3. Momento adecuado. Consideramos moi oportuno este informe por cinco motivos:

rn

– Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobrea nosa intervención e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

– Contexto socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

– Discurso público político: Produciuse un claro endurecemento do discurso público no ámbito político (nacional, autonómico e local).

rn

– Orzamentos: Nos últimos anos vén producindo un recorte considerable en as partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

– Percepción Social: Unha percepción social cada vez máis negativa sobre o fenómeno da inmigración, que reforza unha imaxe do inmigrante como competidor.

rn

4. Presenza importante de inmigrantes nos nosos servizos.

rn

– En 2009, nos Servizos de Acollida e Asistencia de Cáritas prestouse acompañamento 786.273 persoas, das que algo máis da metade (ao redor de 407.000) eran inmigrantes.

rn

– Un terzo das persoas inmigrantes que acompaña Cáritas atópanse en situación administrativa irregular: son aproximadamente 150.000 persoas.

rn

CONSTATACIÓNS

rn

– Dificultade no acceso ao Padrón Municipal. Nalgúns Concellos, os axentes constatan que os emigrantes sofren barreiras á hora de acceder ao Padrón municipal.

rn

A maioría das barreiras son motivadas por unha dubidosa interpretación da lexislación vixente (sobre a acreditación debida de datos persoais, domicilio habitual ou falta de garantías no procedemento de inscrición ou de baixa), o que desvirtúa a propia natureza do Padrón. Limitar o empadroamento aos inmigrantes supón de feito restrinxir o acceso ao resto de dereitos sociais (saúde, educación, vivenda e emprego), e impedir a integración económica, política e social destas persoas na nosa sociedade.

rn

– Desemprego, precarización e explotación laboral dos inmigrantes. Os axentes de Cáritas constatan que moitas das persoas inmigrantes que acompañan están en paro.

rn

E confirman que nas circunstancias económicas actuais ven obrigados a traballar en empregos cunha maior taxa de temporalidade, en sectores de actividade máis precarios e mal remunerados. Ademais, están a multiplicarse as situacións de explotación laboral, sen contrato nin seguridade social, que sofren os inmigrantes que recorren á economía Mergullada como única vía para sobrevivir (temporeros, empregadas de fogar, etc).

rn

– Graves dificultades para o pago de hipotecas. Hacinamiento e elevada mobilidade residencial. A maioría das Cáritas indican que o pago da hipoteca é a maior dificultade que soportan os inmigrantes en temas de vivenda. Iso explica tamén problemas Como o aumento de fogares en condicións de hacinamiento grave e a elevada frecuencia coa que os inmigrantes en réxime de arrendamento cambian de domicilio.

rn

A realidade de exclusión residencial que o noso país arrastra desde hai anos viuse agravada tanto no caso dos inmigrantes como da poboación autóctona polas condicións -nalgúns casos- enganosas baixo as que contrataron as súas hipotecas, con operacións de crédito que han sobrevalorado o prezo das súas vivendas por parte de tasadoras vinculadas ás mesmas entidades bancarias e situacións nas que os bancos obviaron os débiles ingresos das persoas ás que lles concedían os créditos.

rn

Situación xurídica dos inmigrantes acompañados por Cáritas

rn

Incremento das situacións de irregularidade sobrevinda. Os axentes sinalan quedel total de persoas inmigrantes acompañados un terzo atópanse en situación administrativa irregular. Isto supón que a nosa institución está a atender ao redor de150.000 persoas, as cales representan á súa vez, un terzo do total de persoas que en situación administrativa irregular atópanse no noso país.

rn

Ademais os nosos axentes constatan con alarma o preocupante incremento de as situacións de irregularidade sobrevinda: até un terzo (1/3) dos inmigrantes quedáronse nesa situación, ao non poder renovar as súas autorizacións de residencia e traballo(irregularidade sobrevinda). A causa principal diso foi a rixidez das condicións esixidas para a renovación.

rn

O incremento da irregularidade sobrevida evidencia os riscos e as posibles fracturas sociais dunha política migratoria que unicamente se configura en torno ao mercado laboral e que non toma en conta aos inmigrantes como persoas, con vínculos e relacións familiares. Estas situacións son máis graves do que foron nunca, porque non só afectan ao inmigrante, senón a todos os reagrupados vinculados a el. Son persoas e familias que, por falta de previsión, ven condenadas a vivir na clandestinidade e abocados a traballar na economía mergullada.

rn

– Arraigamento. Os axentes de Cáritas sinalan que a principal dificultade para xestionar o arraigamento das persoas inmigrantes está na ausencia de contrato de traballo. No entanto, se a primeira dificultade para o arraigamento é a ausencia de contrato ou dun contrato cunha duración mínima dun ano e a crise é a maior produtora destas situacións, podemos dicir que a crise está a ter unha grave incidencia para a consecución do arraigamento por parte das persoas inmigrantes.

rn

– Reagrupación familiar. Os axentes de Cáritas expresan que a primeira dificultade para a reagrupación familiar son as condicións económicas do reagrupante. Tamén se mencionan, en segundo e terceiro lugar respectivamente, as dificultades relacionadas coas condicións da vivenda do reagrupante e os obstáculos na xestión cos consulados (como a ausencia de rexistros legais formais nalgúns países de orixe).

rn

Ademais, debemos sinalar como a recentemente aprobada lei de estranxeiría presenta unha limitación normativa á reagrupación de ascendientes nun dobre ámbito: por unha banda, esixe que estes sexan maiores de 65 anos para que poidan ser reagrupados e, por outro, pídese ao reagrupante que teña o estatuto de residente de longa duración (5 anos).

rn

Política social pública coas persoas inmigrantes

rn

– Reducido número de inmigrantes que retornan. A estas alturas, podemos dicir que a opción xeral que tomaron os inmigrantes acompañados por Cáritas foi a de quedar no noso país. Os poucos que decidiron regresar fixérono, en proporción similar, ben polos seus propios medios ou ben a través do programa de retorno do Goberno.

rn

É evidente que, con motivo da crise, os inmigrantes foron remisos a retornar, sabendo que: a situación nos seus países de orixe non era mellor, producíase unha renuncia expresa (no caso dos regulares) ás súas autorizacións ao impórselles unha prohibición de entrada de tres anos, atopábanse asentados coas súas familias e teríano máis difícil para volver a migrar (maiores controis fronteirizos e aumento das restricións á inmigración regular).

rn

– Aumento dos controis de identificación nos espazos públicos e nos centros

rn

de Cáritas. As Cáritas constatan que se produciu un aumento dos controis de identificación en locutorios, parques, e intercambiadores de transporte público. Ademais, estas prácticas fixéronse extensivas tamén aos propios recursos e dispositivos que Cáritas ten para a acollida de inmigrantes, aos que os corpos e forzas de seguridade do Estado acceden con distinta periodicidade para solicitar información de carácter persoal sobre os inmigrantes acollidos neses centros. Un terzo das Cáritas sinalan que a policía chega unha ou dúas veces ao ano; cinco indican que o fan unha vez por trimestre; e tres Cáritas sinalan que a solicitude de información prodúcese unha vez por mes.

rn

Estas prácticas de control e identificación selectiva, que se incrementaron nas nosas cidades e, mesmo, nos nosos centros son un reflexo dunha política migratoria preocupada por lanzar unha mensaxe á sociedade española de control da migración irregular e de eficacia na expulsión, aínda á conta de visibilizar ao migrante en situación irregular como un presunto delincuente e aumentar o risco de xerar actuacións e sentimentos xenófobos e racistas.

rn

– Supresión de servizos destinados a integración e suplencia do Estado. En máis da metade do territorio, os axentes de Cáritas constataron que, sobre todo, elimináronse servizos orientados facía a integración, seguidos daqueles dirixidos cara á atención primaria e a acollida, e, en menor medida, os servizos de mediación, asesoramento e acompañamento xurídico.

rn

Esta situación está a provocar que Cáritas estea a suplir ao Estado á hora de atender ás persoas inmigrantes.

rn

Este peche de servizos vén motivado polos sucesivos recortes orzamentarios producidos en temas de integración, que teñen como caso máis paradigmático o Fondo para a Acollida, Integración e Reforzo Educativo dos Inmigrantes, que sufriu un recorte dun 70%. Pasou dunha dotación orzamentaria de 200 millóns de euros (2008) aos apenas 61 millóns (2011). Debe sinalarse que é esta una das asignacións orzamentarias máis importantes para que as comunidades autónomas poidan abordar temas de integración.

rn

–         Desaxuste entre o discurso político e as medidas de actuación públicas.

rn

–         O 92% das Cáritas manifestan que hai incoherencias e contradicións entre o que algunosrepresentantes públicos din nos seus discursos sobre integración e convivencia, e lasmedidas prácticas que as diversas Administracións involucradas implementan na acción social pública. Ademais, algunhas Cáritas sinalan como algúns deses representantes están a aproveitar a conxuntura actual para sacar rédito electoral, cuns discursos que claramente supoñen un obstáculo para a convivencia e a cohesión social.

rn

As preocupantes declaracións lanzadas por algúns responsables políticos durante todo o ano (negativa a empadroar estranxeiros en situación irregular, a problemática

rn

concernente á discusión sobre os mínimos de habitabilidade das vivendas, a sanción aos caseiros que permitan ou promovan o hacinamiento, a cuestión do veo ou o tan

rn

socorrido contrato de integración) insérense nunha dialéctica electoral nas que o

rn

migrante convértese nunha arma arreboladiza.

rn

Percepción social e actitudes ante a inmigración

rn

– Aumento na percepción negativa da inmigración por parte a sociedade. As

rn

Cáritas sinalan que a situación económica do últimos tres anos acentuou a imaxe negativa que a cidadanía ten da inmigración. Constátase un aumento de prexuízos racistas e xenófobos nos nosos barrios e cidades, e que, na actual situación de crise, cúlpese aos inmigrantes de moita da precariedade económica e social que sufrimos.

rn

O “outro” sente como ameaza no acceso a recursos sociais (prestacións sociais “como bolsas ou supostas “vantaxes” fiscais– e sanitarias) e laborais (emprego). Son moitas as voces con autoridade que resaltan a relevancia do momento social no que nos atopamos, co fin de evitar posibles fracturas sociais que estean a se fraguar a futuro nas nosas cidades.

rn

PROPOSTAS DE CÁRITAS

rn

1. Garantir o acceso ao Padrón Municipal. É fundamental que o Goberno vele porque os Concellos cumpran rigorosamente co establecido na Lei de Bases de Réxime Local, especialmente, no que se refire ao empadroamento de cidadáns extracomunitarios.

rn

2. Elaborar un Plan Integral de Loita contra trátaa de seres humanos con fins de explotación laboral, no que se recoñezan as medidas de protección e os supostos de persoas vítimas, ou presuntas vítimas, de explotación laboral, e en cuxo ámbito de aplicación enténdase tanto a persoas estranxeiras como españolas ou comunitarias.

rn

3. Ratificar a Convención Internacional das Nacións Unidas sobre a protección dos dereitos de todos os traballadores migrantes e as súas familias.

rn

Esiximos ao Goberno a ratificación desta Convención co obxectivo de que o noso ordenamento xurídico asuma normas internacionais para un trato xusto e sen abusos respecto todas as persoas inmigrantes.

rn

4. Modificar a normativa para solucionar o problema da falta de pagamento de hipotecas.

rn

Urxe realizar unha reforma lexislativa do noso sistema hipotecario que protexa a as familias das graves situacións que están a sufrir en relación coa vivenda e o sobreendeudamiento. Propomos que se adopte o sistema anglosaxón de dación en pago.

rn

Así mesmo, a curto prazo, deberase crear unha lei de sobreendeudamiento familiar que contemple mecanismos de asesoramento legal e acompañamento social para evitar unha sobreexposición familiar. Ao mesmo tempo, o Goberno debe arbitrar solucións para o grave problema das hipotecas impagadas que afecta en España a miles de cidadáns extracomunitarios.

rn

5. Habilitar solucións para os inmigrantes en situación administrativa irregular.

rn

O Goberno debe articular medidas que permitan erradicar as situacións de vulnerabilidade e indefensión que sofren estas persoas como consecuencia da súa situación administrativa, promovendo un paquete de dereitos básicos de cidadanía social que lles garanta elacceso en igualdade de condicións a estes dereitos. Será imprescindible promover procedementos de arraigamento e autorizacións de traballo provisional, que tomen en conta os criterios persoais e sociais das persoas para evitar que caian na exclusión.

rn

6. Deter as situacións de irregularidade sobrevinda. Aínda que o Goberno expresou en reiteradas ocasións a súa intención de evitar no posible a irregularidade sobrevinda, o borrador de Regulamento de estranxeiría, ao que recoñecemos algunhas bondades, fainos abrigar poucas esperanzas respecto diso. Neste sentido, deberíanse retirar algunha das esixencias documentais que se inclúen no citado borrador con respecto á renovación dalgunhas autorizacións (como a de reagrupación familiar).

rn

Lembramos, ademais, que o regulamento non pode ir máis aló do establecido na Lei Orgánica, salvo que esta así o estableza.

rn

7. Velar polo cumprimento da lei nos controis selectivos. O Goberno debe velar polo estrito cumprimento da legalidade vixente, asegurando que o control da migración en situación irregular realízase dentro dos parámetros legais establecidos.

rn

Debemos previr sobre un das mensaxes implícitas que estas prácticas traen consigo e que pon en perigo a convivencia ao asociar inmigración a delito. É urxente que todos lembremos, unha vez máis, que atoparse en situación irregular NON é un delito.

rn

8. Limitar o acceso das forzas de seguridade aos centros de Cáritas. Cáritas

rn

supón para moitos cidadáns, migrantes ou non, un lugar de acollida, de refuxio, de escoita, de seguridade. Non podemos pór en risco este principio de intervención. Pola Situación Social dos Inmigrantes acompañados tanto, pedimos que as forzas e corpos de seguridade do Estado accedan aos dispositivos de Cáritas para solicitar información sobre os datos persoais dos residentes unicamente naqueles casos nos que medie unha situación de perigo real (excepcional, por tanto) ou para intervir ante unha infracción penal (situación individual).

rn

9. Incrementar a dotación orzamentaria para os servizos destinados á

rn

Integración. Dado que é responsabilidade directa do Estado, resulta prioritario dotar a as Administracións públicas (autonómicas e locais) dos necesarios recursos económicos para afrontar os retos que expón a inmigración e para evitar, sobre todo, situacións de vulnerabilidade ou exclusión, e impulsar accións que aproveiten a diversidade cultural dos inmigrantes como proceso de enriquecemento para a sociedade.

rn

10. Acordo marco pola inmigración. Esiximos que a inmigración deixe de ser unacuestión que as forzas políticas utilicen para lograr maiores réditos electorais por mediode mensaxes discriminatorias, racistas ou xenófobos. De face ás próximas eleccionesmunicipales e autonómicas, solicitamos a todos os nosos representantes que se poñan ao choio para impulsar un Acordo marco pola Inmigración sobre o que cimentar unha sociedade de acollida máis plural e cohesionada.

rn

11. Deter as actitudes racistas e xenófobas. Neste momento resulta necesarioque as Administracións públicas redobren os seus esforzos para reverter a percepción negativa que a cidadanía ten sobre a migración, por medio de campañas e accións que combatan os estereotipos que alimentan accións de discriminación, racismo e xenofobia, e contribúan a converter os barrios das nosas cidades en comunidades máis

rn

Durante os últimos anos, o Observatorio da Realidade Social de Cáritas vén realizando, xunto aos informes globais sobre o impacto social da crise económica, análises específicas sobre a situación de determinados grupos ou colectivos. No 2009 realizouse un estudo sobre as Persoas Sen Fogar, e este ano, desde o Equipo de Estudos e de Migracións dos Servizos Xerais (SSGG), emítese un informe específico sobre a situación social dos inmigrantes acompañados por Cáritas.

rn

Este informe NON é un estudo sobre a situación dos inmigrantes en España. Con este traballo, baseado en informantes clave -os nosos axentes- pretendemos mostrar algúns elementos sobre as circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña desde os seus servizos. É un traballo construído grazas á información recibida dunha mostra moi representativa das Cáritas Diocesanas (CCDD) que conforman a Confederación de Cáritas Española1.

rn

O documento redactouse fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Enriqueceuse xunto a outras informacións (revisión de fonte secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan. O estudo quixo ser moi coidadoso no actual contexto socioeconómico para evitar que se realizasen lecturas inadecuadas e asociacións que non respondan á realidade. Consideramos que se presenta nun momento moi oportuno por cinco motivos:

rn

Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobre a nosa intervención, e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario2 tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

Contexto Socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

Discurso público político: Produciuse unha clara regresión do discurso público no ámbito político nos distintos niveis (nacional, autonómico e local).

rn

Orzamentos: Durante os últimos anos vén producindo un recorte económico apreciable nas partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

Clima Social: Unha visión social cada vez máis negativa sobre a realidade da inmigración.

rn

Trátase dun amplo documento  formado por unha presentación , catro capítulos  e propostas Os aspectos principais sobre os que vira o documento contémplanse no seguinte resumo:

rn

ASPECTOS XERAIS

rn

1. Unha fotografía da realidade do acompañamento en Cáritas. Este informe NON é unha radiografía sobre a situación dos inmigrantes en España. Trátase dun estudo baseado en informantes cualificados –os axentes da Confederación Cáritas– que traballan con inmigrantes, co que se pretende mostrar algúns elementos fundamentais das circunstancias sociais, económicas e políticas polas que atravesan os inmigrantes que Cáritas acompaña a través dos seus servizos e programas.

rn

É un informe elaborado en base á información recibida de 54 Cáritas Diocesanas (CCDD) de todo o país, que representan un 80% da Confederación de Cáritas Española.

rn

2. Información documentada e complementada. O documento redactouse

rn

fundamentalmente grazas á información solicitada dos cuestionarios das CCDD. Os resultados obtidos foron interpretados xunto a outras informacións (revisión de fontes secundarias, investigacións e publicacións sobre a materia) que os complementan.

rn

3. Momento adecuado. Consideramos moi oportuno este informe por cinco motivos:

rn

– Lei Orgánica de Estranxeiría (LOEX): A LOEX que entrou en vigor hai pouco máis dun ano tivo consecuencias prácticas sobre a vida dos emigrantes, sobrea nosa intervención e sobre a propia construción social. A falta de desenvolvemento regulamentario tamén supuxo unha maior incerteza sobre figuras tan relevantes na vida dos emigrantes como é o arraigamento ou as condicións dos centros de internamento.

rn

– Contexto socioeconómico: O contexto económico e social de axuste fronte á crise converteu a inmigración nun asunto de discrepancia e conflito.

rn

– Discurso público político: Produciuse un claro endurecemento do discurso público no ámbito político (nacional, autonómico e local).

rn

– Orzamentos: Nos últimos anos vén producindo un recorte considerable en as partidas asignadas a temas de integración (nacional, autonómico e local).

rn

– Percepción Social: Unha percepción social cada vez máis negativa sobre o fenómeno da inmigración, que reforza unha imaxe do inmigrante como competidor.

rn

4. Presenza importante de inmigrantes nos nosos servizos.

rn

– En 2009, nos Servizos de Acollida e Asistencia de Cáritas prestouse acompañamento 786.273 persoas, das que algo máis da metade (ao redor de 407.000) eran inmigrantes.

rn

– Un terzo das persoas inmigrantes que acompaña Cáritas atópanse en situación administrativa irregular: son aproximadamente 150.000 persoas.

rn

CONSTATACIÓNS

rn

– Dificultade no acceso ao Padrón Municipal. Nalgúns Concellos, os axentes constatan que os emigrantes sofren barreiras á hora de acceder ao Padrón municipal.

rn

A maioría das barreiras son motivadas por unha dubidosa interpretación da lexislación vixente (sobre a acreditación debida de datos persoais, domicilio habitual ou falta de garantías no procedemento de inscrición ou de baixa), o que desvirtúa a propia natureza do Padrón. Limitar o empadroamento aos inmigrantes supón de feito restrinxir o acceso ao resto de dereitos sociais (saúde, educación, vivenda e emprego), e impedir a integración económica, política e social destas persoas na nosa sociedade.

rn

-Desemprego, precarización e explotación laboral dos inmigrantes. Os axentes de Cáritas constatan que moitas das persoas inmigrantes que acompañan están en paro.

rn

E confirman que nas circunstancias económicas actuais ven obrigados a traballar en empregos cunha maior taxa de temporalidade, en sectores de actividade máis precarios e mal remunerados. Ademais, están a multiplicarse as situacións de explotación laboral, sen contrato nin seguridade social, que sofren os inmigrantes que recorren á economía Mergullada como única vía para sobrevivir (temporeros, empregadas de fogar, etc).

rn

– Graves dificultades para o pago de hipotecas. Hacinamiento e elevada mobilidade residencial. A maioría das Cáritas indican que o pago da hipoteca é a maior dificultade que soportan os inmigrantes en temas de vivenda. Iso explica tamén problemas Como o aumento de fogares en condicións de hacinamiento grave e a elevada frecuencia coa que os inmigrantes en réxime de arrendamento cambian de domicilio.

rn

A realidade de exclusión residencial que o noso país arrastra desde hai anos viuse agravada tanto no caso dos inmigrantes como da poboación autóctona polas condicións -nalgúns casos- enganosas baixo as que contrataron as súas hipotecas, con operacións de crédito que han sobrevalorado o prezo das súas vivendas por parte de tasadoras vinculadas ás mesmas entidades bancarias e situacións nas que os bancos obviaron os débiles ingresos das persoas ás que lles concedían os créditos.

rn

Situación xurídica dos inmigrantes acompañados por Cáritas

rn

Incremento das situacións de irregularidade sobrevinda. Os axentes sinalan quedel total de persoas inmigrantes acompañados un terzo atópanse en situación administrativa irregular. Isto supón que a nosa institución está a atender ao redor de150.000 persoas, as cales representan á súa vez, un terzo do total de persoas que en situación administrativa irregular atópanse no noso país.

rn

Ademais os nosos axentes constatan con alarma o preocupante incremento de as situacións de irregularidade sobrevinda: até un terzo (1/3) dos inmigrantes quedáronse nesa situación, ao non poder renovar as súas autorizacións de residencia e traballo(irregularidade sobrevinda). A causa principal diso foi a rixidez das condicións esixidas para a renovación.

rn

O incremento da irregularidade sobrevida evidencia os riscos e as posibles fracturas sociais dunha política migratoria que unicamente se configura en torno ao mercado laboral e que non toma en conta aos inmigrantes como persoas, con vínculos e relacións familiares. Estas situacións son máis graves do que foron nunca, porque non só afectan ao inmigrante, senón a todos os reagrupados vinculados a el. Son persoas e familias que, por falta de previsión, ven condenadas a vivir na clandestinidade e abocados a traballar na economía mergullada.

rn

– Arraigamento. Os axentes de Cáritas sinalan que a principal dificultade para xestionar o arraigamento das persoas inmigrantes está na ausencia de contrato de traballo. No entanto, se a primeira dificultade para o arraigamento é a ausencia de contrato ou dun contrato cunha duración mínima dun ano e a crise é a maior produtora destas situacións, podemos dicir que a crise está a ter unha grave incidencia para a consecución do arraigamento por parte das persoas inmigrantes.

rn

– Reagrupación familiar. Os axentes de Cáritas expresan que a primeira dificultade para a reagrupación familiar son as condicións económicas do reagrupante. Tamén se mencionan, en segundo e terceiro lugar respectivamente, as dificultades relacionadas coas condicións da vivenda do reagrupante e os obstáculos na xestión cos consulados (como a ausencia de rexistros legais formais nalgúns países de orixe).

rn

Ademais, debemos sinalar como a recentemente aprobada lei de estranxeiría presenta unha limitación normativa á reagrupación de ascendientes nun dobre ámbito: por unha banda, esixe que estes sexan maiores de 65 anos para que poidan ser reagrupados e, por outro, pídese ao reagrupante que teña o estatuto de residente de longa duración (5 anos).

rn

Política social pública coas persoas inmigrantes

rn

– Reducido número de inmigrantes que retornan. A estas alturas, podemos dicir que a opción xeral que tomaron os inmigrantes acompañados por Cáritas foi a de quedar no noso país. Os poucos que decidiron regresar fixérono, en proporción similar, ben polos seus propios medios ou ben a través do programa de retorno do Goberno.

rn

É evidente que, con motivo da crise, os inmigrantes foron remisos a retornar, sabendo que: a situación nos seus países de orixe non era mellor, producíase unha renuncia expresa (no caso dos regulares) ás súas autorizacións ao impórselles unha prohibición de entrada de tres anos, atopábanse asentados coas súas familias e teríano máis difícil para volver a migrar (maiores controis fronteirizos e aumento das restricións á inmigración regular).

rn

– Aumento dos controis de identificación nos espazos públicos e nos centros

rn

de Cáritas. As Cáritas constatan que se produciu un aumento dos controis de identificación en locutorios, parques, e intercambiadores de transporte público. Ademais, estas prácticas fixéronse extensivas tamén aos propios recursos e dispositivos que Cáritas ten para a acollida de inmigrantes, aos que os corpos e forzas de seguridade do Estado acceden con distinta periodicidade para solicitar información de carácter persoal sobre os inmigrantes acollidos neses centros. Un terzo das Cáritas sinalan que a policía chega unha ou dúas veces ao ano; cinco indican que o fan unha vez por trimestre; e tres Cáritas sinalan que a solicitude de información prodúcese unha vez por mes.

rn

Estas prácticas de control e identificación selectiva, que se incrementaron nas nosas cidades e, mesmo, nos nosos centros son un reflexo dunha política migratoria preocupada por lanzar unha mensaxe á sociedade española de control da migración irregular e de eficacia na expulsión, aínda á conta de visibilizar ao migrante en situación irregular como un presunto delincuente e aumentar o risco de xerar actuacións e sentimentos xenófobos e racistas.

rn

– Supresión de servizos destinados a integración e suplencia do Estado. En máis da metade do territorio, os axentes de Cáritas constataron que, sobre todo, elimináronse servizos orientados facía a integración, seguidos daqueles dirixidos cara á atención primaria e a acollida, e, en menor medida, os servizos de mediación, asesoramento e acompañamento xurídico.

rn

Esta situación está a provocar que Cáritas estea a suplir ao Estado á hora de atender ás persoas inmigrantes.

rn

Este peche de servizos vén motivado polos sucesivos recortes orzamentarios producidos en temas de integración, que teñen como caso máis paradigmático o Fondo para a Acollida, Integración e Reforzo Educativo dos Inmigrantes, que sufriu un recorte dun 70%. Pasou dunha dotación orzamentaria de 200 millóns de euros (2008) aos apenas 61 millóns (2011). Debe sinalarse que é esta una das asignacións orzamentarias máis importantes para que as comunidades autónomas poidan abordar temas de integración.

rn

– Desaxuste entre o discurso político e as medidas de actuación públicas.

rn

–         O 92% das Cáritas manifestan que hai incoherencias e contradicións entre o que algunosrepresentantes públicos din nos seus discursos sobre integración e convivencia, e lasmedidas prácticas que as diversas Administracións involucradas implementan na acción social pública. Ademais, algunhas Cáritas sinalan como algúns deses representantes están a aproveitar a conxuntura actual para sacar rédito electoral, cuns discursos que claramente supoñen un obstáculo para a convivencia e a cohesión social.

rn

As preocupantes declaracións lanzadas por algúns responsables políticos durante todo o ano (negativa a empadroar estranxeiros en situación irregular, a problemática

rn

concernente á discusión sobre os mínimos de habitabilidade das vivendas, a sanción aos caseiros que permitan ou promovan o hacinamiento, a cuestión do veo ou o tansocorrido contrato de integración) insérense nunha dialéctica electoral nas que o migrante convértese nunha arma arreboladiza.

rn

Percepción social e actitudes ante a inmigración

rn

– Aumento na percepción negativa da inmigración por parte a sociedade. As Cáritas sinalan que a situación económica do últimos tres anos acentuou a imaxe negativa que a cidadanía ten da inmigración. Constátase un aumento de prexuízos racistas e xenófobos nos nosos barrios e cidades, e que, na actual situación de crise, cúlpese aos inmigrantes de moita da precariedade económica e social que sufrimos.

rn

O “outro” sente como ameaza no acceso a recursos sociais (prestacións sociais “como bolsas ou supostas “vantaxes” fiscais– e sanitarias) e laborais (emprego). Son moitas as voces con autoridade que resaltan a relevancia do momento social no que nos atopamos, co fin de evitar posibles fracturas sociais que estean a se fraguar a futuro nas nosas cidades.

rn

PROPOSTAS DE CÁRITAS

rn

1. Garantir o acceso ao Padrón Municipal. É fundamental que o Goberno vele porque os Concellos cumpran rigorosamente co establecido na Lei de Bases de Réxime Local, especialmente, no que se refire ao empadroamento de cidadáns extracomunitarios.

rn

2. Elaborar un Plan Integral de Loita contra trátaa de seres humanos con fins de explotación laboral, no que se recoñezan as medidas de protección e os supostos de persoas vítimas, ou presuntas vítimas, de explotación laboral, e en cuxo ámbito de aplicación enténdase tanto a persoas estranxeiras como españolas ou comunitarias.

rn

3. Ratificar a Convención Internacional das Nacións Unidas sobre a protección dos dereitos de todos os traballadores migrantes e as súas familias.

rn

Esiximos ao Goberno a ratificación desta Convención co obxectivo de que o noso ordenamento xurídico asuma normas internacionais para un trato xusto e sen abusos respecto todas as persoas inmigrantes.

rn

4. Modificar a normativa para solucionar o problema da falta de pagamento de hipotecas.

rn

Urxe realizar unha reforma lexislativa do noso sistema hipotecario que protexa a as familias das graves situacións que están a sufrir en relación coa vivenda e o sobreendeudamiento. Propomos que se adopte o sistema anglosaxón de dación en pago.

rn

Así mesmo, a curto prazo, deberase crear unha lei de sobreendeudamiento familiar que contemple mecanismos de asesoramento legal e acompañamento social para evitar unha sobreexposición familiar. Ao mesmo tempo, o Goberno debe arbitrar solucións para o grave problema das hipotecas impagadas que afecta en España a miles de cidadáns extracomunitarios.

rn

5. Habilitar solucións para os inmigrantes en situación administrativa irregular.

rn

O Goberno debe articular medidas que permitan erradicar as situacións de vulnerabilidade e indefensión que sofren estas persoas como consecuencia da súa situación administrativa, promovendo un paquete de dereitos básicos de cidadanía social que lles garanta elacceso en igualdade de condicións a estes dereitos. Será imprescindible promover procedementos de arraigamento e autorizacións de traballo provisional, que tomen en conta os criterios persoais e sociais das persoas para evitar que caian na exclusión.

rn

6. Deter as situacións de irregularidade sobrevinda. Aínda que o Goberno expresou en reiteradas ocasións a súa intención de evitar no posible a irregularidade sobrevinda, o borrador de Regulamento de estranxeiría, ao que recoñecemos algunhas bondades, fainos abrigar poucas esperanzas respecto diso. Neste sentido, deberíanse retirar algunha das esixencias documentais que se inclúen no citado borrador con respecto á renovación dalgunhas autorizacións (como a de reagrupación familiar).

rn

Lembramos, ademais, que o regulamento non pode ir máis aló do establecido na Lei Orgánica, salvo que esta así o estableza.

rn

7. Velar polo cumprimento da lei nos controis selectivos. O Goberno debe velar polo estrito cumprimento da legalidade vixente, asegurando que o control da migración en situación irregular realízase dentro dos parámetros legais establecidos.

rn

Debemos previr sobre un das mensaxes implícitas que estas prácticas traen consigo e que pon en perigo a convivencia ao asociar inmigración a delito. É urxente que todos lembremos, unha vez máis, que atoparse en situación irregular NON é un delito.

rn

8. Limitar o acceso das forzas de seguridade aos centros de Cáritas. Cáritas supón para moitos cidadáns, migrantes ou non, un lugar de acollida, de refuxio, de escoita, de seguridade. Non podemos pór en risco este principio de intervención. Pola Situación Social dos Inmigrantes acompañados tanto, pedimos que as forzas e corpos de seguridade do Estado accedan aos dispositivos de Cáritas para solicitar información sobre os datos persoais dos residentes unicamente naqueles casos nos que medie unha situación de perigo real (excepcional, por tanto) ou para intervir ante unha infracción penal (situación individual).

rn

9. Incrementar a dotación orzamentaria para os servizos destinados á Integración. Dado que é responsabilidade directa do Estado, resulta prioritario dotar a as Administracións públicas (autonómicas e locais) dos necesarios recursos económicos para afrontar os retos que expón a inmigración e para evitar, sobre todo, situacións de vulnerabilidade ou exclusión, e impulsar accións que aproveiten a diversidade cultural dos inmigrantes como proceso de enriquecemento para a sociedade.

rn

10. Acordo marco pola inmigración. Esiximos que a inmigración deixe de ser unacuestión que as forzas políticas utilicen para lograr maiores réditos electorais por mediode mensaxes discriminatorias, racistas ou xenófobos. De face ás próximas eleccionesmunicipales e autonómicas, solicitamos a todos os nosos representantes que se poñan ao choio para impulsar un Acordo marco pola Inmigración sobre o que cimentar unha sociedade de acollida máis plural e cohesionada.

rn

11. Deter as actitudes racistas e xenófobas. Neste momento resulta necesarioque as Administracións públicas redobren os seus esforzos para reverter a percepción negativa que a cidadanía ten sobre a migración, por medio de campañas e accións que combatan os estereotipos que alimentan accións de discriminación, racismo e xenofobia, e contribúan a converter os barrios das nosas cidades en comunidades máis